هجدهمین کافه محفل (طراحی پلتفرم)

هجدهمین کافه محفل شنبه ششم مهرماه با موضوع طراحی پلتفرم در سالن کنفرانس سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور برگزار شد.

در کافه‌محفل امروز نیز طبق روال جلسات قبلی، تعدادی از علاقه‌مندان به استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهای نوپا حضور پیدا کرده و به بیان دیدگاه‌ها و علایق خود در این مورد پرداختند. محور اصلی جلسه امروز نیز به طراحی پلتفرم اختصاص داشت؛ موضوعی که در کسب وکارهای نوپا از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و تعداد زیادی از پلتفرم‌ها هم معمولاً با شکست مواجه می‌شود.

محمد ابراهیم دهدشتی، کارشناس استارت‌آپ و کسب‌و کارهای نوپا که به عنوان مدرس این کافه محفل به ارائه سخنرانی می‌‌پرداخت، در ابتدای این کافه محفل اظهار کرد: امروز می‌خواهیم در مورد پلتفرم‌ها صحبت کنیم. در جلسات قبلی این موضوع را مورد بحث و بررسی قرار دادیم که ما سه دسته بیزینس داریم‌. یکی سرویس، دوم پروداکت یا محصول و سوم پلتفرم یا دلالی یا همان واسطه‌گری است. پلتفرم‌ها قرار است چند دسته از آدم‌ها را به هم وصل کنند و از این وصل کردن‌ها به پولی هم برسند‌‌.

وی با اشاره به رشد سریع و گسترده پلتفرم‌ها در اقتصاد جهانی ادامه داد: امروزه پلتفرم‌ها در سطح جهانی بسیار رشد کرده‌اند، به گونه‌ای که برخی معتقدند بعد از انقلاب صنعتی، نوبت انقلاب پلتفرم‌ها است. شاید به نظر بیاید که راه‌اندازی پلتفرم کار سختی نیست، اما باید دانست که سقف آرزوهای یک شخصی که قصد راه‌اندازی بیزینس دارد، طراحی یک پلتفرم است. همچنین باید دانست که معمولاً ۹۹ درصد پلتفرم‌ها هم با ناکامی مواجه می‌شوند.

وی یادآور شد: خود بنده سال‌ها برای راه‌اندازی و طراحی پلتفرم تلاش کرده‌ام، اما هنوز موفق نشده‌ام. لذا اگر سال‌ها در مورد پلتفرم بحث کنیم، باز هم کم است. سال گذشته یک پلتفرم طراحی کردیم که همه انگشت به دهان ماندند، اما موقع اجرا باشکست مواجه شد‌. گاهی یک بیزینس ارزش پیشنهادی کاذب ایجاد می‌کند و در واقع برای مشتری احساس نیاز ایجاد می‌کند و سپس داروی آن نیاز را به وی می‌دهد، اما برخی بیزینس‌ها ارزش‌های پیشنهادی واقعی به مشتری می‌دهند و مثلا به شما فرصت‌های انتخاب زیادی می‌دهد.

این کارشناس استارت‌ آپ  با اشاره به خاصیت‌هایی که پلتفرم‌ها دارند، اظهار کرد: یکی از خاصیت‌های پلتفرم این است که فرصت‌های انتخاب زیادی را به شما می‌دهد. برای مثال صدها نوع لباس یا چندین مدل لاستیک ماشین را به شما معرفی خواهد کرد. برای مثال سایت بامیلو چنین وضعیتی داشت و امکان انتخاب‌های زیادی را در اختیار شما می‌گذاشت.

دهدشتی در ادامه به بیان مقایسه‌ای میان برخی از بیزینس‌های قدیمی با پلتفرم‌ها و کسب و کارهای جدید پرداخت و بیان کرد: هتل هیلتون که از سال ۱۹۱۹ مشغول فعالیت در سراسر جهان است، در ۸۸ کشور دنیا شعبه دارد و دارای ۶۱۰ هزار اتاق است. اما «ایر بی ان بی» نیز یک پلتفرم است که در ۱۹۲ کشور شعبه دارد و ۶۵۰ هزار اتاق دارد و عمر زیادی هم از تأسیس آن نمی‌گذرد. شرکت «بی ام و» نیز که از سال ۱۹۱۶ فعالیت خود را آغاز کرده است و اکنون ۱۱۶ هزار نیرو دارد، دارای درآمد ۵۳ میلیارد دلاری است. از سوی دیگر، شرکت اوبر که در سال ۲۰۰۹ ایجاد شده، فقط ۷ هزار کارمند داشته و توانسته ۶۰۸ میلیارد دلار ارزش‌آفرینی کند.

این کارشناس استارت‌آپ و کسب و کارهای نوپا به مقایسه ارزش آفرینی کدک و اینستاگرام و تعداد نیروها و درآمد آنها پرداخت و گفت: «کُدک» از سال ۱۸۸۸ ایجاد شده و ۱۴۵ هزار کارمند دارد و ۳۰ میلیارد دلار ارزش‌آفرینی کرده است، اما اینستاگرام که از سال ۲۰۱۰ ایجاد شده فقط ۱۳ نیرو دارد و ارزش‌آفرینی آن یک میلیارد دلار است.

وی یادآور شد: پلتفرم‌ها دارای تولیدکننده ارزش و مصرف‌کننده ارزش هستند. مثلاً تولیدکننده ارزش در اسنپ، راننده اسنپ و مصرف‌کننده آن هم مسافر آن است. برخی پلتفرم‌ها دارای کاربرهای بیشتری هستند. در پلتفرم‌ها وقتی تعداد «نودها» و «ترنزکشن‌ها» زیاد شود خدمات بیشتر با قیمت ارزان‌تری ارائه می‌شود. دیجی‌کالا یک سرویس است و قرار است تبدیل به یک پلتفرم شود. البته نزدیک به واقعیت شده، اما هنور چنین چیزی محقق نشده است.

این کارشناس استارت آپ و کسب و کارهای نوپا درباره دلایل اقبال نسبت به پلتفرم‌ها اظهار کرد: یکی از دلایلی که پلتفرم‌ها تبدیل مراجع قیمت‌گذاری می‌شوند، این است که معمولاً قیمت مناسب‌تری به مشتریان خود ارائه‌ می‌دهند و حتی بعضاً هزینه رفت و آمد شما را هم پرداخت خواهند کرد. دو اتفاق دیگر در پلتفرم‌ها این است که اولاً در پلتفرم، اثر شبکه بسیار زیاد است و می‌تواند پلتفرم را از هم بپاشد. منظور این است که تعداد زیادی آدم باید با توافق برسند تا این پلتفرم به خوبی کار کند. اگر کل این شبکه به توازن نرسد، همه پلتفرم از هم خواهد پاشید. نکته دیگر اینکه پلتفرم‌ها همانند ماجرای مرغ و تخم مرغ هستند و مثلاً کسی نمی‌تواند بگوید اول راننده آمده یا مسافر. این بزرگترین دلیل شکست پلتفرم‌های ایرانی است که این موارد به توافق نمی‌رسند.

دهدشتی در ادامه به بیان نکاتی درباره مفهوم پارتنر در کسب‌وکارها پرداخت و بیان کرد: در پلتفرم‌ها اولین اتفاقی که باید بیفتد این است که باید رُل‌ها به خوبی مشخص شده و مثلا مشخص شود که ایجاد کننده ارزش‌، مصرف کننده ارزش و صاحب پلتفرم چه کسانی هستند. پارتنر یا شریک در پلتفرم‌ها کسانی هستند که بین تولید کننده و مصرف کننده ارزش رابطه برقرار می‌کنند. مثلاً شرکای اسنپ کسانی‌ هستند که در خیابان‌ها برای اسنپ ثبت نام می‌کنند، اما راننده مسافر نیستند. وجود پارتنر اجباری نیست، اما اگر در پلتفرم باشد بهتر است.

این کارشناس استارت‌آپ و کسب و کارهای نوپا با اشاره به مفهوم ذی‌دفع در فعالیت پلتفرم‌ها گفت: برخی افراد و شرکت‌ها هم در پلتفرم ذی‌نفع هستند. مثلاً ایرانسل در ماجرای فعالیت اسنپ ذی‌نفع است، چراکه مردم برای سفارش اسنپ ناچار به استفاده از اینترنت هستند و در این میان، ایرانسل نیز سود می‌برد، لذا مایل است که اسنپ همچنان سر پا باقی بماند.

وی یادآور شد: در آموزش و پرورش، معلمان تولیدکننده ارزش هستند و البته مدیران هم می‌توانند چنین نقشی داشته باشند. بنابراین باید نقش‌های مختلف در پلتفرم را به خوبی بشناسیم. حال سؤال این است که اگر مدرسه را یک پلتفرم در نظر بگیریم، چند جنس بیزینس در این مدرسه قابل طراحی است؟ معتقدم یک معلم و دانش‌آموز با این بوم حدود ۵۰ نوع کسب و کار طراحی می‌کنند‌. بنابراین وقتی رُل‌ها به صورت ماتریکسی ضرب در هم شوند، کسب و کارهای مختلفی تولید خواهد شد.

این کارشناس استارت آپ و کسب و کارهای نوپا با بیان اینکه در ابتدای شکل‌گیری کسب وکار نباید وارد رقابت شدید با دیگران شوید، اظهار کرد: کتابی با نام «استراتژی اقیانوس آبی» وجود دارد که در آن آمده است برای پیشرفت وارد اقیانوس قرمز نشوید. منظور از اقیانوس قرمز، جایی است که رقبای زیادی وجود دارد، بنابراین باید ابتدا در محیط آرام فعالیت کنید و رقیب‌مداری کنید، سپس وارد دنیای رقابت با دیگران شوید. البته باید این نکته را هم دانست که هرکسی که اولین است، لزوماً شخص موفقی نیست و اتفاقاً کسانی‌که بعدا می‌آیند، چون تجربه بیشتری دارند، امکان موفقیت آنها نیز بیشتر است.

این کارشناس استارت‌آپ و کسب و کارهای نوپا گفت: «ام وی پی» به معنای کمترین محصولی است که بازار از شما برای ارائه می‌پذیرد. همیشه هم گفته می‌شود از کمترین محصول شروع کن و سپس کسب و کار خود را گسترش بده. در این مورد گفته می‌شود که باید بیزینس خود را اینگونه آغاز کنید تا بتوانید به موفقیت دست پیدا کنید؛ همانند بی.ام.و که از جاهای کوچک و با محصولات کوچکی کار خود را شروع کرد، اما الان در حال حرکت به سمت هواپیماسازی نیز هست.

این کارشناس استارت آپ و کسب و کارهای نوپا در پایان اظهار کرد: پایه بیزینس، همین طراحی است و در واقع مهم‌ترین کاری است که در حال رخ دادن است، اما قبل از اینکه وارد یک بیزینس شوید، باید دقیقاً بدانید که در حال انجام چه کاری هستید تا بتوانید به موفقیت دست پیدا کنید.